AKADEMİK ÇEVİRİ SÜRECİ
Çevirmenden çevirmene değişmekle birlikte akademik alanda profesyonel deneyim sahibi tüm meslektaşlarımızın kendilerine ait bir çalışma şekli ve buna bağlı olarak gelişip zaman içinde prosedür haline gelen yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler kişiden kişiye değişmekle birlikte akademik metinlerin de özelliği gereği temel unsurları benzerlik taşır.
Özellikle tıp ve diş hekimliğiyle ilgili klinik çalışma, makale ve derlemeleri içeren metinlerin çevirisi, sahip oldukları zorluk derecesiyle bağlantılı olarak birtakım ön hazırlık çalışmalarının yapılmasını gerektirir.
Çeviri öncesinde mutlaka yapılması gerekli çalışmaların başında, metnin içerdiği konuyla ilgili ön araştırma yapılması ve geniş kapsamlı bilgi edinilmesi son derece büyük önem taşımaktadır. Çünkü özellikle süreli yayınlarda yer alması için hazırlanan makale ve klinik çalışmaları hazırlayan akademisyen kimi zaman, değişik okuyucular tarafından farklı algılanabilecek şekilde ifadeler kullanabilirler. Oysaki bu tür akademik çalışmalarda belirtilen hususlar, çalışmanın muhatabı olan herkes tarafından şüpheye mahal bırakmayacak şekilde aynı algıyı oluşturması son derece büyük önem taşımaktadır. Çevirisi yapılacak metnin içeriği konusunda ön araştırma yapıp konunun temel hatlarına vakıf olan çevirmen böylelikle bu tür ifadeleri fark edecek ve en belirgin şekilde anlaşılmasını sağlayacaktır.
Çeviri öncesinde yapılacak en önemli ön hazırlık çalışması hepimizin bildiği gibi terminoloji hazırlanmasıdır. Çevirisi yapılacak metnin yazarı tarafından kullanılması istenen terminoloji olabileceği gibi, çevirmenin kendisi de metne özgü bir terminoloji oluşturmalıdır. Metnin yazarı tarafından verilen ve çevirmenin metin için özel hazırladığı terminolojinin yanı sıra spesifik birtakım konularda genel kabul görmüş farklı terminoloji çalışmaları varsa böylesi bir terminoloji kaynağı da mutlaka dikkate alınmalıdır. Farklı kaynaklardan gelen terminolojik çalışmaların bir arada değerlendirilmesi, hatalı terimlerin kullanımını önleyerek metnin çevirisinin en doğru terimlerle yapılmasını sağlayacak ve akademik yönden kalitesini artıracaktır.
Çevirisi yapılacak metnin konusu ve içerdiği terimler konusunda gerekli ön hazırlık tamamlandıktan sonra çeviri aşamasına geçilebilir.
Çeviri aşamasının ilk basamağı, akademik çeviri alanında deneyimli çevirmenlerin büyük önem verdiği ve “ilk okuma” olarak adlandırılan uygulamadır. İlk okuma ile metnin tamamı hakkında fikir sahibi olunur, ortaya konulmak istenen düşüncenin ana hatları ve ayrıntıları belirlenir, böylelikle çevirmen metnin tamamına hâkim olur ve tüm unsurları çeviriye nasıl yansıtacağını kolaylıkla belirler.
Çeviri aşamasında mutlaka dikkat edilmesi gereken birtakım önemli noktalar bulunmaktadır. Bu noktalardan birisi, akademik çalışmanın sunulacağı makama uygun ifadelerin kullanılmasıdır. Bu anlamda yapılabilecek bir hatanın önüne geçmek için aynı akademik seviye ve alandaki metinlerin incelenmesi yararlı olabilecektir. Örnek vermek gerekirse, tez ve klinik çalışmaların çevirisi uluslar arası kabul edilen ve uygulanmakta olan formata uygun ifadeler içermelidir. Ayrıca metindeki anlatımın gelişimi ve sonuçlanması da aynı şekilde genel kabul gören anlatıma sahip olmalıdır. Aksi durumda ise çevirmen sahip olduğu deneyimin verdiği güvenle metnin yazarı akademisyene bu yönde tavsiyede bulunmalıdır. Bu yaklaşım, hem değerli akademisyenin başarısına katkıda bulunacak hem de gelebilecek bir eleştirinin çeviri başarısını tartışmalı hale getirmesini önleyecektir.
Sonuç olarak, çevirmen akademik içerikli metinde çalışırken, ilgili çalışmanın yazarının vermek istediği tüm bilgileri tüm açıklığıyla ve eksiksiz yansıtmalı ve bu performansı gerektiğinde orijinal metnin sahip olduğundan çok daha yüksek bir dil becerisi sergileyerek ortaya koymalıdır. Çünkü kabul etmek gerekir ki çeviri metnindeki ifadelerin doğruluğunun ve anlaşılırlığının yanı sıra mükemmel bir dil becerisiyle anlatılmış olması orijinal metnin yazarı akademisyenden değil bilhassa çevirmenden beklenmektedir.
Çeviri aşamasının ardından gelen aşama çeviri kontrol prosedürüdür. Çeviri kontrol süreci, çeviri başarısı bakımından en az çeviri aşaması kadar büyük önem taşıdığından bu konuyu farklı bir yazımızda ayrıca ele almakta yarar görüyoruz.
Türkiye